micara

Nemokake Pitutur Luhur Saka Crita Wayang

Crita wayang kang sumebar ing masyarakat iku babone mung crita Mahabarata lan Ramayana, nanging saka crita kuwi menawa diudhali mbaka siji paraga lan paraga liyane bakal ketemu lan ana gandheng cenenge, silsilah keluarga ing crita iku runtut ora pedhot. Iku bedane crita wayang karo crita jaman saiki. Saiki wus ora ana wong kang bisa crita wayang. Kuwi kabeh nduduhake jembare pamikirane pangripta ing jaman biyen.

Bathara Dharma

Miturut serat Mahabarata, Bathara Dharma iku putrane Sanghyang Atri utawa wayahe Bathara Dharma, garwane ana sepuluh, garwane kuwi kabehe putra putrine Sanghyang Daksa. Dene asmane yaiku, Dewi Kitri; Dewi Laksmi; Dewi Areti; Dewi Mada; Dewi Pusthi; Dewi Srada; Dewi Kriya; Dewi Budi; Dewi Lajja lan Dewi Matini.

Para putrane Bathara Dharma sing saka sepuluh garwane iku ora tau kocap. Dene Yudhisthira kuwi salugune putrane Bathara Dharma. Nalika Dewi Kunthi matak mantran aji Adityahredaya awit wus antuk palilahe Prabu Pandhu, Sang Dewi mangesthi Bathara Dharma jalaran kepengin kagungan putra bagus alus, sabar sarta luhur budi paramarta. Mula bareng Bathara Dharma keteman aji Adityahredaya, banjur tedhak ing marcapada sapatemon karo Dewi Kunthi, satemah Sang Dewi nuli prasaja sejatining sedya, tinurutan dening Bathara Dharma kanthi rekaning werdaya, nora watara suwe Sang Dewi nggarbini, banjur ambabar putra ingkang diparingi asma Yudhistira Dwijakangka.

Raden Yamawidura putrane Sang Maharsi Wiyasa kang mijil saka waita darah sudra, iku panjanmane Bathara Dharma. Sababe Bathara Dharma manjanma ing marcapada dadi Widura amarga kena sot kang ngendikakake dening para resi kang padha mrinani Begawan Animandawya. Ngene iki ceritane. Nalika Begawan Animandawya nglakoni monabrata. Ing sawijing dina, anamaling nggawa oleh-olehane nyolong mlebu ing padhepokane Begawan Animandawya. Ora suwe wadya balane Sang Prabu kang nglacak mlayune maling mau teka ing ngarsane Begawan Animandawya, nyuwun pirsa marang Sang Begawan, menyang ngendi mlayune maling. Sang Begawan ora mengsuli amargi lagi nglakoni tapa mbisu. Wadya balane Sang Prabu kang nglacak mlayune maling lajeng mlebu ing padhepokan Begawan Animandawya , niti sang Begawan. Maling dikisep lan dibanda lan maling mau ditibani ukum kisas (ukum mati).

Begawan Animandawya kena ing dakwa bantu durjana, Sang Begawan dicekel diaturake marang Sang Prabu, diadili. Putusaning pengadilan Begawan Animandawya ditubani ukuman sarana ditancebi lembing silite (lembing=sebangsa tombak). Amarga saka gedhing tapa bratane, sandyan dubure ditancebi lembing nganti jero, Sang Begawan ora bisa seda. Kocapa para Resi mitrane Begawan Animandawya kang miyarsani warta yen Sang Begawan nampa paukuman kang abot banget, enggal-enggal padha niliki lan nakokake sababe, dene nganti nampa paukum kang kaya ngono. Sang Bagawan jelasake sebabe, paukum kuwi ditampa jalaran ora preduli marang maling kang mlebu marang padhepokane lan ora mangsuli pitakonane wadyabala Sang Begawan, para Resi nili nemoni Sang Prabu, sarta kabeh ngendikane Begawan Animandaeya diaturake marang Sang Prabu, wasana Sang Prabu utusan wadya ngluwari Sang Begawan. Nanging lembing sing wis sawetara dina tumanceb ing dubure Sang Begawan mau ora kena didudut, wusana banjur ditugel, dadi Sang Begawan durung bisa luwar saka panandhang.

Para Resi banjur matek mantra Papasanghara, wasana pucuking lembing kang isih ana ing jero  salirane Sang Begawan Animandawya banjur bisa metu liwat embun-embunane. Sawise Begawan Animandawya luwar saka panandhang, para Resi banjur munggah maring KahyanganSuralaya sowan Bathara Dharma. Bathara Dharma ngendika yen dheweke ora kasamaran dhateng tindakipun para titah ageng alit ing marcapada nalika taksih alit, Sang Begawan Animandawya asring dolanan kinjeng sarana dipunsunduk silitipun. Kula punika Dewaning Adil, wajib rumeksa “Hukum Karma” supados tumindak ingkang samesthinipun. Begawan Animandawya ngalami panandhang dipuncubles lembing silitipun, jalaran ngunduh wohing pakarti saking pandamelipun nalika taksih alit. Dados Sang Prabu namung minangka lantaran tumindaking ukuman, bab pepesthening panandhang kula ingkang miturut “Hukum Karma”.

Para Resi matur yen miturut wewarah suci, lare ali ingkang umuripun kirang saking sadasa taun, manawi tumindak lepat dereng kenging dipunpratapi paukuman, sabab lare dereng diwasa punika dereng saged bedakaken awon sae lan leres lepat. Dados paduka punika dhawuhi paukuman dhateng titah ingkang pancen noten samesthinipun dipunpratapi ukuman “Hukum Karma” punika boten namung kangge para titah nanging ugi tumrap para Dewi. Paduka inggih kedah ngunduh wohing pandamel paduka. Amargi paduka atindak lepat, dhawahi paukuman dhateng titah ingkang boten sakmesthinipun kedah dipunpratapi paukuman, paduka badhe manjanma ing marcapada dados tiyang pincang, lair saking guwa garbanipun wanita darah sudra.

Ya amarga  saka sot kang diucapake dening para Resi iku kang jalari Bathara Dharma manjanma ing madyapada dadi Widura, miyos saka garwane Resi Wiyasa (wanita darah sudra).